Feliks Romulijana – tragom rimskih imperatora rođenih na teritoriji Srbije

Ako izuzmemo Italiju, Srbija je zemlja koja se može pohvaliti činjenicom da je na njenoj teritoriji rođeno najviše rimskih imperatora. Petina vladara slavnog Rimskog carstva potiče iz ovog dela Balkanskog poluostrva. Najpoznatiji je svakako car Konstantin Veliki, a nakon njega imperator Galerije, jedan od rimskih tetrarha. Važio je za velikog progonitelja hrišćana, ali neposredno pred smrt promenio je mišljenje i izdao Akt o toleranciji. U arheološkom nalazištu Gamzigrad, gde je centralna atrakcija carska palata Feliks Romulijana, rođen je i sahranjen car Galerije. Više o lokalitetu koji se nalazi pod zaštitom Uneska saznaćete u nastavku teksta.

Koji su rimski imperatori rođeni na teritoriji današnje Srbije?

Čak 17 rimskih imperatora, odnosno petina vladara Rimskog carstva, rođena je na teritoriji današnje Republike Srbije. Nijedna zemlja osim Italije ne može se pohvaliti tako impozantnom brojkom.

Imperatori rođeni u Nišu

Najslavniji od svih 17 je Konstantin Veliki, car koji je doneo Milanski edikt (313. godine) nakon čega je prestao progon hrišćana i proglašena je verska ravnopravnost. Car Konstantin je rođen u današnjem Nišu (rimskom Naisusu), a ostao je zapamćen kao najveći imperator poznog Rimskog carstva. Zaslužan je i za podizanje Novog Rima na mestu starog Vizantiona, grada koji je nazvao po sebi – Konstantinopolj. Danas je to jedini grad na svetu koji se prostire na dva kontinenta, najveći grad Turske, Istanbul.

Pored Konstantina, u Nišu su rođeni Sever II i Konstancije III. 

Rimski carevi rođeni u Sremskoj Mitrovici

Trajan Decije je prvi čovek rođen na teritoriji današnje Srbije koji je poneo titulu rimskog cara. Ostao je upamćen u istoriji kao prvi rimski impertor koji je poginuo u bici. Nedugo nakon smrti proglašen je za božanstvo.

Osim Trajana Decija, u Sirmijumu je rođen i njegov sin car Hostilijan. Vladao je samo godinu dana, jer je oboleo od kuge i preminuo u blizini Viminacijuma, današnjeg Kostolca.

Kuga je odnela još jednog rimskog cara rođenog na teritoriji današnje Srbije. Reč je o Klaudiju Gotskom.

Rođeni brat Klaudija Gotskog postao je car nakon njegove smrti. U pitanju je Kvintil. Vladao je jako kratko, između 17 i 177 dana. Ne zna se tačno da li je izvršio samoubistvo ili ga je ubila njegova vojska.

Na malom seoskom imanju u blizini Sirmijuma rođen je car Aurelijan. Za pet godina vladavine najvažnija stvar koju je uradio je rušenje Galskog carstva i njegovo ponovno pripajanje Rimu.

U Sirmijumu su rođeni još i Gracijan, Konstancije II, Maksimijan i Prob, koji je između ostalog poznat po tome što je posadio prve čokote vinove loze u Panonskoj niziji.

Ko je od rimskih imperatora rođen u Gamzigradu?

Najpoznatiji rimski imperator rođen na teritoriji Srbije, posle Konstantina, svakako je Galerije. O njemu će kasnije biti više reči, jer je zaslužan za izgradnju carske palate Feliks Romulijana. U Gamzigradu rođeni su i Licinije, kao i Maksimin Daja.

Imperatori rođeni u ostalim gradovima današnje Srbije

U prestonici današnje Srbije, nekadašnjem Singidunumu, rođen je car Jovijan. Njegova smrt nikada nije razjašnjena, a zvanična verzija glasi: umro je od trovanja lošim ugljem kojim je ložena peć u njegovoj sobi. Imperator Vetranio rođen je na području nekadašnje Mezije. Za cara se proglasio u Sirmijumu.

Ko je bio imperator Galerije i po čemu je ostao upamćen u istoriji?

Car Galerije rođen je kao Maksim nedaleko od Serdike (današnje Sofije) što se na osnovu kasnijih istraživanja pokazalo kao Gamzigrad. Njegova rođena sestra bila je majka još jednog imperatora rođenog na teritoriji Srbije, Maksimina Daje. U mladosti je Galerije čuvao stoku i bio jako vezan za majku Romulu. Veruje se da je upravo ona imala dominantan uticaj na njegov odnos prema hrišćanima. Tokom vojničke karijere bio je u vrhu na Dioklecijanovom dvoru. Sistem vladavine poznat kao tetrarhija car Dioklecijan uspostavlja 293. godine. Dva starija vladara postaju avgusti, a njihova dva suvladara cezari. Tako Galerije postaje jedan od četvorice tetrarha. Ostavio je svoju prvu suprugu kako bi se oženio Dioklecijanovom ćerkom Valerijom. Po njoj je nazvao oblast oko jezera Balaton u današnjoj Mađarskoj.

U ratu protiv Persijanaca nije se svetio za njihovu surovost prema imperatoru Valerijanu. Naime, persijska vojska je odrala kožu rimskom caru i izložila je na zid palate u Persepolisu. Galerije je nakon pobede, zaštitio persijsku vladarsku porodicu i vratio ih u dvor. Zbog ovog čina dobio je nadimak Persikus. Galerije postaje slavan i porede ga sa Aleksandrom Velikim. Opčinjen popularnošću, on počinje da ističe svoje božansko poreklo (baš kao Aleksandar Makedonski). Imao je rezidenciju u Solunu, u kome je podignut i njegov slavoluk, a nedaleko od slavoluka pronađeni su ostaci rezidencije koja po stilu gradnje podseća na Feliks Romulijanu. Veruje se da je Galerije oboleo od raka i da je neposredno pred smrt izdao Akt o toleranciji u kome hrišćanstvo postaje dozvoljena religija dok ne ugrožava poredak. Nakon njegove smrti izveden je obred dvostruke apoteoze. O tome govore dokazi na brdu Magura, udaljenom kilometer od glavne kapije palate Feliks Romulijana.

Feliks Romulijana – rezidencija cara Galerija

Kada želite da provedete vikend u Srbiji, uputite se na istok zemlje, jer ćete imati svašta da vidite. Jedna od najvećih atrakcija je svakako arheološko nalazište Gamzigrad, u blizini Zaječara. U njemu se nalazi carska palata Feliks Romulijana koja je stavljena pod zaštitu Uneska 29. juna 2007. godine. Dvorski kompleks cara Galerija bio je opasan odbrambenim bedemom i veruje se da nikad nije završen. U tome je sudelovala imperatorova bolest koja je brzo uzimala maha.

Na ovom lokalitetu upečatljiva je ikonografija ukrasa palate, jer predstavlja vizuelni izraz idejno-političke koncepcije tetrarhije. Podove su krasili velelepni mozaici visokog kvaliteta, a zidove raskošne kresne, dok su niše bile ispunjene skulpturama od crvenog porfira, retkog i teško obradivog kamena.

Kada je izveden obred dvostruke apoteoze Galerija i njegove majke, ovaj car je poneo i  epitet boga. Ovaj čin urađen je po ugledu na mit o Dionisu i njegovoj majci Semeli koji su se pridružili bogovima sa Olimpa nakon njegove ekspedicije u Indiju.

Sve u svemu, Feliks Romulijana neodoljivo podseća na antičke lokalitete širom Italije.